Goe̍h-niû, ia̍h sī kóng goe̍h, sī Tē-kiû ûi-it ê thian-jiân ōe-chheⁿ. Nā tùi Tē-kiû khòaⁿ khì, Goe̍h-niû éng-éng lóng sī kâng chi̍t pêng, che sī in-ūi Goe̍h-niû chū-choán kap i kho͘ Tē-kiû tńg-se̍h ê so̍k-tō͘ sio-siâng.
Khí-goân
Thian-bûn-ka ké-soeh Goe̍h-niû khí-goân ê lí-lūn m̄-nā chi̍t khoán. Tang-tiong siōng liû-hêng ê sī kóng tāi-khài 45 e̍k tang chêng ū chi̍t lia̍p Hóe-chheⁿ chhùn-chhioh ê thian-thé kap Tē-kiû sio-lòng, lâi chè-chō chhut Goe̍h-niû. Tāi-seng sī iûⁿ-khì ê kui phìⁿ iûⁿ-chio̍h-hái (magma ocean), keng-kòe 1 ek tang liáu-āu, kiat-chiⁿ kiam kah phû tī téng-bīn ê chio̍h-thâu chò-hóe pìⁿ chò goe̍h-niû tē-khak.
Goe̍h-niû ê tāi-khì-khoan po̍h-lî-si, bô thang chó͘-tòng kok-iūⁿ ê bu̍t-thé lòng chiūⁿ piáu-bīn. Keng-kòe kúi-cha̍p-ek nî-tang, chit-má tī Goe̍h-niû téng sì-kè to chhùi-iù-á, tùi tōa lia̍p chio̍h-thâu kàu soa-á lóng ū.
Thàm-chhâ
So͘-liân tī 1959 nî tāi-seng sàng bô-lâng ki-hâi Luna 1 kap Luna 2 thàm-chhâ Goe̍h-niû. Liáu-āu Bí-kok mā phài ki-hâi kòe Goe̍h-niû, chún-pī chài-lâng jīn-bū. Tang-tiong ū 1961 nî chì 1965 nî kan ê Ranger sek, 1966 nî chì 1967 nî kan ê Lunar Orbiter sek, kap 1966 chì 1968 nî kan ê Surveyor sek.
Thâu pái ê chài-lâng chiūⁿ-lio̍k tī 1969 nî 7 goe̍h 20 si̍t-hêng, sī Apollo jīn-bū ê kî-tiong chi̍t chōa, tō sī Apollo 11. Apollo jīn-bū chêng 1969 chì 1972 nî kan, lóng-chóng sàng 12 ê Bí-kok thài-khong-jîn tī Goe̍h-niû téng kiâⁿ-tha̍h. Chia ê thài-khong-jîn lóng-chóng chah tńg 382 kong-kin ê chio̍h-á kap soa-thô͘ tńg Tē-kiû chò gián-kiù.
Chham-chiàu
- About the Moon - In Depth, NASA Science - Earth's Moon
Liân-kiat
- Goe̍h-niû, tī Wikipedia.